ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ
Ο
Εθνικός Δρυμός της Πάρνηθας δημιουργήθηκε με το ιδρυτικό διάταγμα
του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας (Β.Δ. 644/1961), με το οποίο ορίστηκε
ότι ο πυρήνας του καταλαμβάνει τον κεντρικό όγκο του βουνού
και έχει έκταση 38.000 στρ. περίπου, ενώ η περιφερειακή του
ζώνη είναι περίπου 212.000 στρ. και συμπίπτει με τα διοικητικά
όρια του Δασαρχείου Πάρνηθας. Ισχύουν οι ειδικές διατάξεις "Περί
εθνικών δρυμών και προστατευόμενων περιοχών" του ΝΔ 86-69,
του Ν 998-79, του Ν 1650-86 καθώς και ο Κανονισμός Λειτουργίας
του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας.
Η κήρυξη του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας το 1961 παρά τα σοβαρά
μειονεκτήματά της, αφού δεν κατόρθωσε να περιλάβει στον πυρήνα
του δρυμού το σύνολο του ορεινού όγκου, πρόσφερε τα μέγιστα
στην διατήρηση της φυσικότητας της Πάρνηθας, που παρέμεινε σήμερα
ο σημαντικότερος βιότοπος της Αττικής γης με πραγματικά ανέπαφη
φύση.
Με την κήρυξη του Εθνικού Δρυμού, αποφεύχθηκαν φαινόμενα τύπου
Πεντέλης (λατομεία, οικισμοί, πυκνότατο δίκτυο δρόμων κτλ.),
τα οποία θα άλλαζαν τελείως την οικολογική ισορροπία της περιοχής.
Στον
πυρήνα περιελήφθησαν μόνο τα δημόσια δάση και οι δασικές εκτάσεις,
καθώς και μια έκταση 12.000 στρ. της Ι.Μ. Πετράκη, η οποία απαλλοτριώθηκε
αναγκαστικά υπέρ του δημοσίου και έμειναν εκτός πυρήνα περιοχές
όπως τα δάση του Τατοΐου, της Σαλονίκης και του Λοιμικού.
Οι ανθρώπινες επεμβάσεις στον πυρήνα του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας
προϋπήρξαν της κηρύξεώς του (στρατιωτικές μονάδες, ορειβατικά
καταφύγια, ξενοδοχείο, καζίνο κτλ.) και συνεχίστηκαν και μετά
την κήρυξή του (περιφερειακός δρόμος, χώροι αναψυχής, εκτεταμένες
εξυγιαντικές υλοτομίες λόγω επιδημιών φλοιοφάγων εντόμων).
Σχέδιο
Διαχείρισης
Ο σχεδιασμός της διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών και
η προστασία της φύσης γενικότερα γίνεται σύμφωνα με την υφιστάμενη
ειδική νομοθεσία. Με αυτή τη νομοθεσία κατοχυρώνονται ορισμένα
βασικά στοιχεία απαραίτητα στον διαχειριστή, ώστε να ανταποκριθεί
αποτελεσματικά στην ευθύνη που αναλαμβάνει για την προστασία,
οργάνωση και λειτουργία μιας προστατευόμενης περιοχής.
Η διαχείριση βέβαια έχει να επιλύσει και να συμβιβάσει πολύπλοκα
βιολογικά και κοινωνικοοικονομικά προβλήματα, που διαφέρουν
από περιοχή σε περιοχή. Το Σχέδιο Διαχείρισης μιας προστατευόμενης
περιοχής καθορίζει τους σκοπούς και την πολιτική που ισχύει
για την περιοχή αυτή, περιγράφει τους λόγους που οδήγησαν στην
δημιουργία της, αναφέρεται στα μέσα οργάνωσης και λειτουργίας
της και στην παροχή των αναγκαίων πόρων για την αποτελεσματική
διαχείριση και την επίτευξη των στόχων κήρυξής της και ισχύει
για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
Οι σημαντικότερες αρχές που πρέπει να τηρούνται στην διαχείριση
μιας προστατευόμενης περιοχής είναι:
• Η βαθιά γνώση των οικολογικών και κοινωνικών συνθηκών,
• η προστασία και η χρήση (εκμετάλλευση) της φύσης και των φυσικών
πόρων πρέπει να θεωρούνται σαν ένα ενιαίο σύνολο και να γίνονται
μόνο με αειφορικές μεθόδους,
• τα τοπικά και ιδιωτικά ενδιαφέροντα και συμφέροντα πρέπει
να υποτάσσονται σε αυτά του γενικότερου κοινωνικού συνόλου αλλά
και σε εκείνα του μέλλοντος,
• όλα τα φυσικά και κοινωνικά φαινόμενα και διαδικασίες απαιτούν
σύνθετες λύσεις.
Η
διεθνής εμπειρία και πρακτική από παρόμοιες περιπτώσεις έδειξε
ότι στην διαχείριση των Δρυμών πρέπει να αποφεύγονται ακραίες
ενέργειες. Ούτε η απόλυτη προστασία σε ολόκληρη την έκταση του
Δρυμού ούτε η πλήρης “αξιοποίησή του” οδηγούν στα επιθυμητά
αποτελέσματα.
Η ισορροπία μεταξύ των δύο ανωτέρω ακραίων καταστάσεων θα επιτευχθεί
στα πλαίσια εφαρμογής ενός ενιαίου και πλήρους διαχειριστικού
σχεδίου που θα λαμβάνει υπόψη όλες τις ιδιαιτερότητες και τις
πραγματικές δυνατότητες του Δρυμού και θα προγραμματίζει μακροπρόθεσμα
τα απαραίτητα μέτρα και έργα.
Προκειμένου να ανταποκριθεί το Σχέδιο Διαχείρισης του Εθνικού
Δρυμού Πάρνηθας στις παραπάνω απαιτήσεις, έγιναν πολύμοχθες
και μακροχρόνιες έρευνες πεδίου, μελετήθηκε σε βάθος η υπάρχουσα
βιβλιογραφία, ερευνήθηκαν τα αρχεία του Δασαρχείου Πάρνηθας
και άλλων υπηρεσιών, έγινε συνεργασία με ειδικούς επιστήμονες
σε επί μέρους συγκεκριμένα θέματα και συγκεντρώθηκαν τα πορίσματα
όλων των γνωστών σ’ εμάς ερευνητικών και άλλων εργασιών, που
αφορούσαν σημαντικά θέματα του φυσικού περιβάλλοντος της Πάρνηθας,
το οποίο και αντιμετωπίσθηκε σαν ενιαίο φυσικό οικοσύστημα και
προτείνεται ενιαία διαχείριση, άσχετα με το ιδιοκτησιακό καθεστώς
των επιμέρους εκτάσεων.
Έτσι το Σχέδιο Διαχείρισης εκτός από ένα γενικό MASTER ΡLΑΝ
(διαχείριση βλάστησης, πανίδας, αναψυχή, έργα, εργασίες κτλ)
αποτελεί και μία πολύ μεγάλη βάση δεδομένων σε έντυπη και ηλεκτρονική
μορφή, που θα αποτελέσει την αφετηρία για την σύνταξη επιμέρους
μελετών και θα βοηθήσει ουσιαστικά τους μελετητές, στην έρευνα
των διαφόρων παραμέτρων του φυσικού περιβάλλοντος του Δρυμού.
Διαχειριστικοί
στόχοι
Παίρνοντας υπόψη τις αξίες, τις ιδιαιτερότητες, τα δεδομένα
και τις δυνατότητες που δημιουργεί η κήρυξη του Εθνικού Δρυμού
της Πάρνηθας, προσδιορίστηκαν κατά σειρά σπουδαιότητας οι στόχοι
διαχείρισης του Δρυμού, οι οποίοι είναι:
• Η βελτίωση των συνθηκών διοίκησης, διαχείρισης και λειτουργικής
οργάνωσης του Δρυμού,
• η επέκταση των ορίων του πυρήνα του και καθορισμός νέας περιφερειακής
ζώνης σύμφωνα με τις προτάσεις του νέου διαχειριστικού σχεδίου,
• η αναγκαστική απαλλοτρίωση των δουλειών που ισχύουν σε επιμέρους
εκτάσεις του Δρυμού και δεν συμβιβάζονται με τους σκοπούς ίδρυσής
του,
• η προστασία και διατήρηση των ιδιαίτερων αξιών του Δρυμού
από την άποψη του φυσικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής
κληρονομιάς, με παράλληλη προσπάθεια για επανόρθωση των οικολογικών
και άλλων ζημιών που έχουν προκαλέσει οι διάφορες ανθρώπινες
δραστηριότητες στο Δρυμό (εγκαταστάσεις, χώροι αναψυχής κτλ.),
• η οργάνωση του Δρυμού για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών,
• ανάδειξη των αξιών του,
• δημιουργία ευκολιών περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και ενημέρωσης,
• έλεγχος της υφιστάμενης υπαίθριας αναψυχής, ώστε να μην δημιουργείται
ζημία στο φυσικό περιβάλλον,
• η συμβολή στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας, σε συμφωνία
πάντα με την διατήρηση των αξιών και της φυσιογνωμίας του Δρυμού,
• η προστασία του Δρυμού από τις πυρκαγιές και την αυθαίρετη
δόμηση,
• η απομάκρυνση των υφισταμένων εγκαταστάσεων που αντιστρατεύονται
τους σκοπούς κηρύξεως του Δρυμού.
Ζώνες
προστασίας
Η διάκριση “Ζωνών προστασίας” (Ζωνοποίηση) σε μία προστατευόμενη
περιοχή είναι το σημαντικότερο διαχειριστικό μέτρο. Όλες οι
εκτάσεις του Δρυμού δεν έχουν την ίδια σπουδαιότητα όσον αφορά
τις αξίες και τα οικοσυστήματα και δέχονται σε διαφορετικό βαθμό
πίεση από την ανθρώπινη δραστηριότητα.
Είναι λογικό, εκτάσεις με τους ευαίσθητους βιότοπους, τα αξιόλογα
μνημεία κτλ. να προστατεύονται περισσότερο από άλλες εκτάσεις,
στις οποίες τα οικοσυστήματα είναι πιο σταθερά και οι ανθρώπινες
δραστηριότητες είναι περισσότερο έντονες.
Η διάκριση των ζωνών προστασίας βασίζεται σε προσεκτική εκτίμηση
των αξιών, των αναγκών και των προβλημάτων που υπάρχουν σε κάθε
περιοχή, με σκοπό την προστασία, διατήρηση και ανάπτυξη των
φυσικών πόρων της περιοχής. Η κάθε ζώνη πρέπει να ορίζεται με
σαφή και εύκολα αναγνωρίσιμα όρια, να έχει συγκεκριμένους αντικειμενικούς
στόχους και να είναι εύκολα κατανοητός ο σκοπός της διαχείρισής
της.
Στον Εθνικό δρυμό Πάρνηθας διακρίθηκαν οι εξής ζώνες προστασίας:
ΖΩΝΗ I : Προστασία της Φύσης και Επιστημονική Έρευνα
Στην κατηγορία αυτή περιελήφθησαν εκτάσεις είτε με ευαίσθητα
οικοσυστήματα είτε με ιδιαίτερες οικολογικές και επιστημονικές
αξίες ή με τα καλύτερα δείγματα φυσικών χαρακτηριστικών του
Δρυμού, στις οποίες η ανθρώπινη δραστηριότητα είναι ελάχιστη
έως ανύπαρκτη.
ΖΩΝΗ II : Προστασία των φυσικών και πολιτιστικών χαρακτηριστικών
με περιορισμένη ανθρώπινη χρήση
Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται περιοχές με αντιπροσωπευτικά
δείγματα φυσικών ή πολιτιστικών χαρακτηριστικών του Δρυμού,
που η διατήρησή τους είναι σημαντική για την εξασφάλιση της
υπόστασης και των αξιών του Δρυμού.
Με την διαχείριση των περιοχών αυτών επιδιώκεται η διατήρηση
της φυσικής ισορροπίας από έντονες διαταραχές, με ταυτόχρονη
λήψη των απαραίτητων μέτρων που αναδεικνύουν τις αξίες και την
φυσιογνωμία του Δρυμού.
ΖΩΝΗ III : Ανθρώπινη χρήση με μέριμνα διατήρησης των φυσικών
και πολιτιστικών αξιών
Η ζώνη ΙΙΙ διακρίνεται σε 4 υποζώνες στις οποίες ασκούνται κατά
αποκλειστικότητα :
Δασοπονία, Γεωργία, Κτηνοτροφία και οργανωμένη Αναψυχή
ΖΩΝΗ IV : Ανθρώπινες δραστηριότητες
Στη ζώνη αυτή περιλαμβάνονται όλες οι υφιστάμενες εγκαταστάσεις
του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας, μαζί με την ευρύτερη περιοχή που
επηρεάζεται από την λειτουργία των εγκαταστάσεων αυτών, όπως
οι στρατιωτικές μονάδες, οι εγκαταστάσεις τηλεπικοινωνιών, τα
πάρκα κεραιών των Ρ/Τ μέσων, το συγκρότημα του MONTE PARNES,
το ΣΕΓΑΣ, το Παλιοχώρι, καθώς και οι θέσεις που θα δημιουργηθούν
οι υπηρεσίες διοίκησης – διαχείρισης του Δρυμού και της εξυπηρέτησης
των επισκεπτών.
Πατήστε εδώ για να δείτε το
χάρτη με τις ζώνες προστασίας.
Προγράμματα
υλοποίησης του Διαχειριστικού Σχεδίου
Για την επίτευξη των τεθέντων στόχων διαχείρισης όπως προηγούμενα
αναπτύχθηκαν, θα απαιτηθεί σειρά έργων, μέτρων και δράσεων που
εξειδικεύτηκαν κατά τομείς σε 42 προγράμματα εντασσόμενα σε
τρεις βασικές κατηγορίες ,τα σπουδαιότερα των οποίων είναι:
Ι. Θεσμικά μέτρα
Συνεργασία σε διεθνές, εθνικό και τοπικό επίπεδο των αρχών διοίκησης
του Δρυμού με αντίστοιχες αρχές άλλων προστατευόμενων περιοχών,
ίδρυση Φορέα Διαχείρισης του Δρυμού, λειτουργική οργάνωση του
Φορέα αυτού (στελέχωση, εξοπλισμός, κτλ.), επέκταση των ορίων
του Δρυμού σύμφωνα με τις προβλέψεις του Διαχ/κού Σχεδίου, έκδοση
Προεδρικού Διατάγματος προστασίας του ορεινού όγκου της Πάρνηθας,
έκδοση νέου κανονισμού λειτουργίας του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας,
απαλλοτρίωση των υφισταμένων δουλειών στο Δρυμό, απομάκρυνση
των εγκαταστάσεων που δεν εξυπηρετούν τους σκοπούς ίδρυσης του
Δρυμού.
Διαβάστε τον προτεινόμενο νέο
Κανονισμό Οργάνωσης, Λειτουργίας και Διαχείρισης του Εθνικού
Δρυμού Πάρνηθας.
ΙΙ. Προστασία και διαχείριση των οικοσυστημάτων του Δρυμού
Απογραφή και χαρτογράφηση της αυτοφυούς χλωρίδας του Δρυμού,
χαρτογράφηση των βιοτόπων των ενδημικών, απειλούμενων και γενικά
προστατευόμενων ειδών της, καταγραφή της άγριας πανίδας του
Δρυμού, εντοπισμός και χαρτογράφηση των βιοτόπων των σπουδαιότερων
ειδών της, διαχείριση των ιδιαίτερων οικοσυστημάτων του Δρυμού,
της ελάτης, της πεύκης, των αείφυλλων πλατύφυλλων, της παραποτάμιας
βλάστησης κτλ., διεξαγωγή βιοκλιματικών ερευνών, αντιπυρική
προστασία, προστασία από παράνομες επεμβάσεις (εκχερσώσεις,
κατατμήσεις, κτλ).
III. Ερμηνεία περιβάλλοντος
Συντήρηση και λειτουργία υφιστάμενων χώρων αναψυχής και ίδρυση
νέων στο Τατόι, λειτουργία κέντρου ενημέρωσης επισκεπτών στον
πυρήνα, οργάνωση ειδικών διαδρομών πεζοπορίας – ορειβασίας,
προστασία και ανάδειξη ιστορικών και αρχαιολογικών χώρων τής
περιοχής, αξιοποίηση του Δρυμού για την βελτίωση της τοπικής
οικονομίας.
Προβλήματα
εφαρμογής του Διαχειριστικού Σχεδίου.
Τα σημαντικότερα προβλήματα στην εφαρμογή του διαχειριστικού
σχεδίου είναι:
• Το ιδιοκτησιακό καθεστώς εκτάσεων.
• Σημαντικές εκτάσεις του Εθνικού Δρυμού βρίσκονται σε αμφισβητούμενο
ιδιοκτησιακό καθεστώς, το οποίο δημιουργεί σοβαρά προβλήματα
στην διαχείρισή του.
• Οι εγκαταστάσεις στον πυρήνα του Δρυμού που δεν συνάδουν με
το σκοπό ίδρυσής του και πρέπει σταδιακά να απομακρυνθούν (στρατιωτικές
εγκαταστάσεις, κεραίες Ρ/Τ μέσων, καζίνο κτλ.)
• Ο υπερβολικός αριθμός επισκεπτών κυρίως τις αργίες.
• Η ανεξέλεγκτη ρίψη σκουπιδιών από τους επισκέπτες.
• Η αστικοποίηση της Ιπποκράτειας Πολιτείας στον Ανατολικό ορεινό
όγκο της Πάρνηθας (πευκοδάσος 8.000 στρ.).
Στάδιο
υλοποίησης του Διαχειριστικού σχεδίου.
Μέχρι σήμερα αρκετά από τα προβλεπόμενα στο σχέδιο θεσμικά κλπ.
μέτρα έχουν υλοποιηθεί, ενώ άλλα βρίσκονται σε εξέλιξη και συγκεκριμένα:
Στα θεσμικά μέτρα έχουν πραγματοποιηθεί:
α. Η ίδρυση Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας με
την συμμετοχή εκπροσώπων δημοσίων υπηρεσιών, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης
Α’ και Β’ βαθμού, των Πανεπιστημίων και των Περιβαλλοντικών
Οργανώσεων.
β. Η σύνταξη Π.Δ. προστασίας του ορεινού όγκου της Πάρνηθας,
στο οποίο ενσωματώθηκαν οι προβλέψεις του Σχεδίου και βρίσκεται
στο τελικό στάδιο έκδοσής του.
γ. Ετήσια χρηματοδότηση του Φορέα Διαχείρισης με το ποσό των
300.000€ ετησίως για την ανάδειξη και προστασία του Δρυμού.
Στα διαχειριστικά μέτρα περιλαμβάνεται:
α. Η ολοκλήρωση μιας σειράς έργων αντιπυρικής προστασίας (δασικοί
δρόμοι, αντιπυρικές λωρίδες, υδατοδεξαμενές, πυροφυλάκια, κτλ.),συνολικής
δαπάνης άνω των 2.000.000 € περίπου.
β. Συνέχιση της καταγραφής, αναγνώρισης και ταξινόμησης της
χλωρίδας του Δρυμού σε οργανωμένο εργαστήριο του Δασαρχείου
Πάρνηθας.
Τέλος, στον τομέα ερμηνείας περιβάλλοντος περιλαμβάνεται η δημοπράτηση
ίδρυσης Κέντρου Ενημέρωσης Επισκεπτών στην Αγ. Τριάδα Πάρνηθας,
προϋπολογισμού 2.000.000 € και η οργάνωση ξενάγησης δεκάδων
σχολείων όλων των βαθμίδων και ομάδων επισκεπτών, σε καθημερινή
βάση στον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας από ειδικευμένους ξεναγούς,
υπαλλήλους του δασαρχείου Πάρνηθας.
